• Product Owner

Hoe ziet de toekomstige product owner eruit in het grillige Agile landschap?

Jochem Nuij en Gert-Jan Danenberg over het bestaansrecht van de PO

Heeft de product owner in een tijd waarin steeds kritischer over Agile wordt gesproken nog wel bestaansrecht? Een ongemakkelijke vraag voor wie zich dagelijks vol passie in het spel van product owners, management en product managers stort. Maar ook een vraag waarmee je het gesprek tussen twee experts op dit thema een knallend startschot geeft. Wat is het antwoord van Jochem Nuij, directeur van Productowner.nl, op die vraag? En hoe ziet Gert-Jan Danenberg, managing director van Scrum Academy, de product owner van de toekomst voor zich? Je leest het in dit artikel met afsluitend twee concrete tips voor gretige product owners die vanaf morgen aan hun toekomst willen werken.

“Jazeker, ik zie voor de product owner (PO) in iedere markt voorlopig echt nog heel veel kansen. Het aantal product owners, het zoekvolume op die woordcombinatie en de lijst aan openstaande vacatures blijft niet voor niets groeien.” Met dit heldere antwoord lijkt Jochem Nuij dit artikel in de eerste alinea al af te ronden. Ware het niet dat Gert-Jan Danenberg daar snel een stokje voor steekt: “Nee, ik denk dat de huidige PO zich echt moet doorontwikkelen om relevant te blijven. Doe je dat niet, dan word je niet meer dan een verlengstuk van het management. Ja , en dan kan je je afvragen of je bestaansrecht hebt.” De toon is gezet. Al zullen deze twee ogenschijnlijk ambivalente inzichten zich verder in dit artikel toch verzoenen. Maar voordat we met high-fives strooien, eerst even terug naar het begin.

Ik denk dat de huidige PO zich echt moet doorontwikkelen om relevant te blijven – Gert-Jan

De PO-prehistorie

“Ik denk dat het rond 2009 was,” blikt Jochem terug, “dat ik voor het eerst zelf te maken kreeg met Agile werken.” Het is ook rond die periode dat Agile met haar bijbehorende rollen aan het Nederlandse IT-landschap als heilige graal wordt gepresenteerd. Iets wat door Gert-Jan vakkundig plat wordt geslagen als: “De Agile rollen werden in het leven geroepen om de eigenschappen van visionaire, strategische, people skilled supermanagers in stukken te verdelen. De allereerste lichting Nederlandse product owners kon zich zo dus puur gaan focussen op het creëren van waardevolle producten voor de eindgebruiker.” Helder.

Al snel groeit een kleine groep Nederlandse IT PO’s uit tot duizenden PO professionals verspreid over alle markten, organisaties, teams en lagen. Met positieve gevolgen. “In 2015 moest je overal nog uitleggen wat je als PO deed, dat is nu wel anders. Daardoor word je als PO nu ook écht beter en sneller betrokken. Zodoende heeft de PO zich, samen met z’n omgeving, kunnen doorontwikkelen”, schetst Jochem, om daarna heel duidelijk te maken: “Die inmiddels 12.000 Product Owners zijn het dodo-tijdperk echt al lang ontstegen.” Toch schuilt er een zorg van Jochem in die woordkeuze. Want is de dodo inmiddels niet uitgestorven?

We roepen vaak dat de PO getraind moet worden, maar we moeten leidinggevenden ook trainen om de autonomie van de PO te respecteren – Jochem

De PO in tegenwoordige tijdsgeest

Springlevend. Dat is de product owner anno 2025, in tegenstelling tot die loopvogel, nog altijd. De PO wordt doorgaans zelfs zwaarder gewaardeerd dan de scrum master en in zo’n 30% van de Agile teams doet de PO het zelfs zonder scrum master als collega. De PO wordt dus echt gezien als hét Agile teamlid met mandaat, productvisie én (als het goed is) contact met alle stakeholders, zorgt steeds weer voor de focus op het ontwikkelen van nieuwe waardevolle producten. En daar komt de ‘zorg van Jochem’ om de hoek kijken: “Product owners verdienen hier wat meer zelfliefde en hoeven niet altijd maar producten opnieuw uit te vinden. Soms is je bestaande product ietsjes verder verbeteren, en dan leveren, waardevol genoeg.” Een gewaagde uitspraak, maar wel ééntje die onderbouwd kan worden met cijfers. Want uit recent onderzoek blijkt dat vier op de tien PO’s achter loopt op de roadmap. Zet dat af tegen het feit dat 69% van de leidinggevenden die Agile omarmen in the end wordt afgerekend op roadmap realisatie, en je voelt de spanning ontstaan.

Agile stelt dus niets voor, als je als PO niet levert – Jochem

Over spanning gesproken. Gert-Jan: “Natuurlijk, je moet leveren. Maar daar zet ik graag een kanttekening bij. Ik zie steeds meer dat de PO door die druk om te leveren helemaal geen contact meer met zijn stakeholders heeft. Dat vind ik shocking!” Schets je die uitspraak binnen het kader van een top down systeem, dan krijg je ongeveer dit. Board maakt een jaarplan en wilt dat MT daar niet van afwijkt → MT ziet de waarde van Agile werken, maar houdt PO verantwoordelijk voor roadmap realisatie → PO wil sturen op constante waardecreatie, maar moet het Agile team vooral laten leveren. Zijn we dan helemaal terug bij af? Of kunnen we er ook voor zorgen dat de PO druk bezig is met nieuwe waardecreatie én tegelijkertijd levert? Jochem: “Ja dat kan zeker. Precies daar komen de inzichten van Gert-Jan en mij ook samen.” Oké, tijd voor de aangekondigde verzoening.

De PO from a future galaxy

Ja, er liggen voor de product owner nog voldoende kansen voor een waardevolle toekomst. En ja, om al die kansen ook echt te kunnen pakken, zal de product owner zich moeten blijven ontwikkelen. En wel op vier concrete punten die Jochem en Gert-Jan in deze alinea met elkaar zullen definiëren. Daar gaan we. “Punt één is de work-in-progress van de PO. Die moet omlaag met een finish-starting-and-start-finishing mentaliteit, zorgen voor focus dus”, trapt Jochem af. “En als tweede moet de PO zijn productvisie goed kunnen ontwikkelen, omarmen en uitdragen.” Twee van de vier punten op het conto van Jochem.

Als product owner van de toekomst, mag je owner gerust onderstrepen – Gert-Jan

Dan het moment waarop Gert-Jan ontwikkelpunt nummer drie voor de product owner van de toekomst op tafel legt. “Weer regelmatig in direct contact komen met de stakeholders, de eindgebruikers van het product, om je waardecreatie te kunnen staven”, vult hij aan. “En als je daar de kans niet toe krijgt, mandaat pakken. Dat is punt vier wat mij betreft: niet wachten tot je mandaat krijgt, maar mandaat durven pakken en persoonlijkheid tonen. Als product owner van de toekomst, mag je owner gerust onderstrepen.” Daar zijn we, het moment waarop de spreekwoordelijke high-five tussen de twee experts echt gegeven kan worden. Zo onderschrijft Jochem: “Precies, als we deze vier ontwikkelpunten voor elkaar krijgen, dan is de rol van de product owner in een Agile team nog altijd het beste wat we de wereld te bieden hebben!”

Oja, deze twee concrete tips heb je nog tegoed

• Tip 1 van Jochem: zorg dat je een mentor kiest. En dat hoeft echt geen PO te zijn. Kies vooral iemand die jou belangrijker vindt dan je werk, die verstand heeft van zaken en die ongebonden kan delen in zijn of haar wijsheid.
  
• Tip 2 van Gert-Jan: werk aan je persoonlijk leiderschap. Daar kan een mentor je inderdaad perfect in voeden, maar daar zijn natuurlijk ook andere trajecten voor. Het helpt je als PO hoe dan ook om je rol met nog meer vertrouwen in te vullen.